Ongeveer veertig Nijmeegse activisten herdachten op 6 februari de vele duizenden personen die elk jaar sterven ten gevolge van het grensbeleid van de Europese Unie. De herdenking maakt onderdeel uit van een wereldwijde herdenking onder de naam CommemorAction.
Er hingen 6 februari acht grote doeken voor het Centraal Station, met namen van bij de grenzen van Europa omgekomen mensen erop. Veertig mensen, jongeren en ouderen, deden hier mee aan de wereldwijde herdenking CommemorAction. Deelnemers deelden flyers uit en knoopten praatjes aan met langslopend publiek om hen op de hoogte te stellen van het systematische geweld bij de grenzen van Europa. Alleen in de Middellandse Zee al zijn volgens de International Organization for Migration (IOM) sinds 2014 tot 2023 ruim 29.000 mensen omgekomen of vermist. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk veel hoger. Het dodental van 2024 is volgens de Spaanse organisatie Caminando Fronteras 10.457 slachtoffers, 30 per dag, alleen al in Spanje.
De organisatie CommemorAction is opgericht nadat op 6 februari 2014 vijftien van de tweehonderd vluchtelingen die zwemmend op weg waren naar Spanje, met traangas en rubberen kogels werden vermoord door grenswachters. De actiegroep verzamelt getuigenissen, ondersteunt familie en eist een einde aan dit zinloze lijden. Elk jaar zijn er herdenkingen in een twintigtal landen in Europa en Afrika. In Nederland waren er bijeenkomsten in Amsterdam en Nijmegen. De eerste Nijmeegse CommemorAction was in 2022. Toen stonden er enkele actievoerders.
Moorddadig
Renée is een van de organisatoren van de actie in Nijmegen. Zoals veel Nijmeegse jonge activisten, die liever anoniem blijven, geeft ze alleen een schuilnaam. Ze werkt als vrijwilliger bij een Nijmeegse organisatie voor vluchtelingen zonder status en is lid van CommemorAction. Ze hield twee keer een praatje voor het publiek over het hoe en waarom van CommemorAction en wat ze willen bereiken: „We willen Frontex afschaffen, dat is het grenscontroleagentschap van de Europese Unie, en het moorddadige Europese beleid op het gebied van grensbeheer en migratiecontrole stoppen. Migratie is geen misdaad. Mensen migreren om te leven, niet om te sterven.”
Later in haar praatje stelt ze: „Dit beleid heeft zich verankerd. Wat verandert, is de omvang van de middelen die ervoor beschikbaar worden gesteld en de toenemende nonchalance waarmee de EU de controle over haar grenzen uitbesteedt. Onlangs heeft Spanje Marokko opnieuw betaald om ‘illegale immigratie’ tegen te gaan, tweeëneenhalf miljoen euro begin januari 2025. ….De EU zet sinds 2020 een steeds gewelddadiger militair arsenaal in tegen burgers die bescherming zoeken. Van de Egeïsche Zee tot de Middellandse Zee, van Het Kanaal tot Polen, om maar een paar routes te noemen. Wij stellen deze vervolging aan de kaak, net als alle vormen van angstaanjagende intimidatie, gericht tegen mensen die als ongewenst worden beschouwd. Wij willen open grenzen.”
Alarmtelefoon
Renée vertelt: „Ik doe mee aan deze wereldwijde actie, om mensen ervan bewust te maken dat
jaarlijks duizenden families hun dierbaren verliezen aan de grenzen van Europa, dat deze grenzen de dodelijkste grenzen van de wereld zijn. En dat Nederland hier volop aan meedoet, ze ondersteunt het Europese grensregime.“
Als mensen aan Renée vragen wat ze aan dit dodelijke Europese grensbeleid kunnen doen, stelt ze hun voor om Watch The Med Alarm Phone financieel te steunen: „Dit is een alarmtelefoon voor vluchtelingen die in nood zijn op de Middellandse Zee. Het hoofddoel van het project is om bootvluchtelingen een extra manier te bieden om hun noodkreet zichtbaar te maken. De groep is opgericht in oktober 2014 door activistennetwerken in Europa en Noord-Afrika.“
Alarm Phone documenteert noodsituaties, informeert kustwachten en mobiliseert aanvullende reddingssteun, indien nodig. Renée: „Dit initiatief probeert druk uit te oefenen op de
verantwoordelijke reddingsinstanties om mensenrechtenschendingen tegen vluchtelingen en migranten op zee te voorkomen, zoals pushbacks en pullbacks, het meestal gewelddadig terugdrijven uit Europese wateren of terughalen naar het punt van vertrek, door bijvoorbeeld Turkije of Libië.”
Militarisering
Op de site van Watch The Med Alarm Phone staat te lezen: „De geschiedenis van de afgelopen twintig jaar in het Middellandse Zeegebied laat zien dat het opvoeren van de militarisering van migratieroutes alleen maar meer doden veroorzaakt. De mensensmokkelaars krijgen de schuld, maar als mensen via een legale weg kunnen komen zouden er geen mensensmokkelaars meer zijn. De vele duizenden doden zijn het resultaat van een migratiecontrolemechanisme dat elk jaar miljarden euro’s kost. Het weerhoudt mensen er niet van te vluchten, en om hun recht op beweging en migratie op te eisen, maar het veroorzaakt wel dood en verderf.”
Tot slot wijst Renée op Missing at the borders. Dit is een groep van activisten van organisaties die aan de oevers van de Middellandse Zee gevestigd zijn.
Samen met families van migranten die tijdens hun reis naar Europa om het leven zijn gekomen of spoorloos verdwenen zijn, maakten zij een webpagina om de stemmen van de families te laten horen en hun verhalen te vertellen.
Frontex
Frontex is een samenwerkingsverband van leden van de Europese Unie (EU), een EU-agentschap met betrekking tot grenscontroles van de gezamenlijke Europese buitengrenzen, ter land ter zee en in de lucht. Er werken ongeveer vijfentwintighonderd agenten. De operaties van Frontex bestaan naast de grenscontroles die de afzonderlijke landen uitvoeren.
In 2020 waren schepen van Frontex medeplichtig aan gewelddadige pushbacks van migranten die via Griekse wateren probeerden het vasteland van Europa te bereiken. Migranten die zich al in Europese wateren bevonden, werden teruggestuurd naar gebieden buiten de grenzen van de Europese Unie.
Deze pushbacks zijn volgens het internationaal recht illegaal.
‘Bij Frontex is er weinig aandacht voor de internationale en Europese wetgeving inzake asiel en mensenrechten, waaronder het Vluchtelingenverdrag en EU-wetgeving met betrekking tot toegang tot asiel en het verbod op het terugzenden van vluchtelingen naar hun land van herkomst’, stelden internationale mensenrechtenorganisaties, zoals het European Council on Refugees and Exiles. ‘Er is gebrek aan transparantie en het ontbreekt aan onafhankelijk toezicht en democratische verantwoordingsplicht van het agentschap.’