Don Quichot of vooroploper: Ad van Dortmont vecht voor het klimaat

Ad van Dortmont wil huizen CO₂-vrij maken door ze aardgasvrij te verwarmen en te koelen met een water-waterwarmtepomp en multifunctionele PVT-panelen.

Ad van Dortmont heeft een missie. Hij wil dat overheid, bedrijven en particulieren die van het gas af willen, kiezen voor een systeem dat dertig procent minder elektriciteit verbruikt en efficiënter is dan de lucht-water-warmtepomp en de simpele zonnepanelen. Het gaat om PVT-panelen, dat zijn zonnepanelen die stroom opwekken én met een extra laag warmte uit de lucht halen. De warmte wordt ook geoogst als er geen zon schijnt en bij hevige kou en gaat naar een water-water-warmtepomp. Deze maakt er warm water van voor de radiatoren en de douche.

Van Dortmont: „PVT-panelen met een water-waterwarmtepomp zijn niet alleen energiezuiniger maar ook stil. De lucht-waterwarmtepomp heeft een ventilator op het dak die geluid maakt. Daarnaast zijn de bewegende delen van de ventilator al na tien jaar aan vervanging toe. De PVT-panelen kunnen wel vijfentwintig tot dertig jaar mee. De aanschafkosten van het door mij aanbevolen systeem zijn hoger, maar de subsidie erop is ook hoger en het stroomverbruik flink lager. Na vijftien jaar, de tijd dat elke pomp aan vervanging toe is, heb je vijf- tot achtduizend euro minder uitgegeven.”

Landbouwgrond
Van Dortmont vindt zichzelf vooral een verbinder van het lokale niveau met het landelijke niveau: „Ik praat met buren, boeren, burgers, installateurs, woningbouwverenigingen, maar ook met mensen van provincie en ministeries.” Hij probeert een totaaldenker te zijn, die naar het geheel kijkt. „Veertig procent van de CO₂ die uitgestoten wordt komt door verwarming en koeling van huizen en gebouwen. Om de doelen van het klimaatakkoord 2019 te halen met lucht-waterwarmtepompen en de simpele zonnepanelen en windmolens, moet twee keer de oppervlakte van de Veluwe volgelegd worden en zijn er nog duizenden windmolens nodig. En waar moeten die dan komen?” Hij meent dat het gebruik van het PVT-water-waterwarmtepompsysteem voor de benodigde CO₂-reductie kan zorgen, zonder een derde van de landbouwgrond vol te leggen. Hij wil dat landbouwgrond beschikbaar blijft, zodat boeren hun bedrijf kunnen extensiveren, wat ook weer beter is voor het klimaat.

Van Dortmont is een Brabantse boerenzoon. Hij studeerde in Wageningen en werkte vervolgens dertig jaar als planoloog voor het Ministerie van VROM en daarna bij de provincie Noord-Brabant en de gemeente Nijmegen. Hij woont sinds 1998 in Nijmegen. Vanaf 2013 werkt hij als zelfstandig adviseur en is hij er vooral op uit zijn kennis door te geven.

Weerstand
Van Dortmont roept echter erg veel weerstand op door zijn manier van digitaal communiceren. Hij benadert politici en kranten met vele mails en WhatsAppberichten, die moeilijk leesbaar zijn. Ze zijn ellenlang en vol verwijzingen, herhalingen en kleurtjes. Daarbij is de informatie die hij geeft niet makkelijk te verifiëren. Meerdere politici blokkeerden hem. Is hij een donquichot die tegen windmolens vecht of is hij een zogenoemde vooroploper, een term die in de podcastserie De Vooroplopers gebruikt wordt voor mensen die niet stil willen zitten, maar vechten voor een mooiere en schonere wereld?

Volkert Vintges van GroenLinks is een van de Nijmeegse politici die hem blokkeerden. Hij schrijft via WhatsApp: „PVT-panelen zijn in een aantal gevallen prima oplossingen, maar niet overal toepasbaar. Ze zijn pas vrij recent ontwikkeld en hebben wat kinderziektes, zodat installateurs er moeite mee hebben. Het is ook een vrij ingewikkeld en ruimtevragend systeem, zeker als je het wijkgericht voor verwarming wilt toepassen. Dan moeten leidingen van alle daken naar een centrale plaats lopen en andere leidingen van de water-waterwarmtepomp naar de huizen terug. Het probleem dat ik heb met Ad is dat hij elk ander systeem tot de grond toe afbreekt en PVT-panelen ziet als  de enige oplossing voor alles. Zijn manier van communiceren stoot af in plaats van dat het verbindt.”

Van Dortmont reageert: „PVT-installaties bestaan al twintig tot dertig jaar. Bij PVT-fabrikanten mogen monteurs gratis op cursus. Wat betreft wijkgericht verwarmen geldt hetzelfde voor de lucht-water-waterpomp als voor de water-water-warmtepomp.”

Boodschap
Klaas Bron, Provinciale Statenlid van de BBB, vertelt: „Ad van Dortmont heeft zendingsdrang, maar de klant en zijn omstandigheden moeten vooropstaan. Je moet best veel ruimte hebben voor de water-waterwarmtepomp en het buffervat. Het is meer geschikt voor grote huizen en kantoren. En iedereen kijkt wat in zijn portemonnee past, dus valt een groot deel van de markt af, ondanks de potentiële voordelen. Je kunt nu relatief heel goedkoop grote aantallen zonnepanelen kopen.

Het maakt ook veel verschil of je je investering na tien of vijftien jaar hebt terugverdiend of na vijf jaar. Er kunnen zich in de tijd zo veel calamiteiten voordoen. Mensen gokken niet als het om heel veel geld gaat. En dan heb je nog het probleem van overcapaciteit. Er wordt te veel stroom opgewekt in zonnige perioden. Teruglevering gaat te zijner tijd geld kosten, dus zijn accu’s nodig, maar die zijn groot en zeer duur.”

Reactie van Van Dortmont: „Een water-waterwarmtepomp is even groot als een gasketel. Het bijbehorende boilervat van 180 liter is zo groot als een gemiddelde koelkast. Alleen als je er warmteopslag bij wilt van 6000 tot 8000 liter heb je meer ruimte nodig.”

Hans van Hooft van de SP denkt dat Van Dortmonts oplossing inderdaad beter is dan werken met de lucht-waterwarmtepomp en zonnepanelen. Hij schrijft: „Probleem van alle warmtepompoplossingen is dat je wel wat bespaart op je energierekening, maar dat de terugverdientijd erg lang is en afhankelijk van de verhouding van de prijzen van gas en elektra. Maar de oplossing die Ad voorstelt is een interessant punt van discussie. De manier van communiceren van iemand moet mensen er niet van weerhouden om naar de boodschap te kijken.”

Hoe werken PVT-panelen en de water-waterwarmtepomp?

PVT staat voor Photo Voltaic Thermical. De PVT-panelen halen naast zonne-energie met het PV-gedeelte (het gewone zonnepaneel) ook warmte/koelte uit buitenlucht met de warmtewisselaar of het thermische gedeelte, ook in de winter. De warmtewissellaag bestaat uit een radiator waar glycol doorheen stroomt, dat warmte kan vasthouden en afgeven. De geoogste warmte gaat via vloeistof door leidingen naar een water-waterwarmtepomp, die er met de zelf opgewekte stroom, warm water van maakt. Dat kan via je radiatoren je huis verwarmen en je kunt ermee douchen. In de zomer kan het systeem ook koelen.

Een water-waterwarmtepomp met een stille PVT-panelenbron verbruikt per jaar, maar ook op een winterdag, dertig procent minder stroom dan een lucht-waterwarmtepomp met ventilatorluchtbron en PV-panelen.

Volgens het Bureau Controle Registratie Gelijkwaardigheid van de overheid is de  SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) van het gewone systeem 3.6 tot 4 en van PVT met water-water-warmtepomp 5.6. SCOP geeft de verhouding aan tussen de door de warmtepomp in een jaar geproduceerde warmte en het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp. Hoe hoger de SCOP hoe efficiënter het systeem.

Het PVT-water-waterwarmtepomp systeem kost ongeveer 23.000  euro en is daarmee ongeveer 7000 euro duurder bij aanschaf dan de warmtepomp met ventilator-luchtbron en PV-panelen die 16.000 euro kost. Volgens van Dortmont is het PVT-systeem na 15 jaar verwarmen 5000 tot 8000 euro goedkoper dan gas en dan de lucht-waterwarmtepomp en simpele zonnepanelen. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland geeft 1400 euro meer subsidie voor de water-waterwarmtepomp dan voor de lucht-waterwaterpomp. Met de huidige gas- en elektriciteitsprijzen en het salderen van de opgewekte stroom is de terugverdientijd voor hen verminderd van twaalf jaar naar acht jaar.

Van Dortmont: „Het PVT-systeem kan stapsgewijs ingevoerd worden. Een gemiddelde woning met nu 1500m³ gasverbruik kan 3x PVT-panelenbron en een hybride water-waterwarmtepomp nemen bij de bestaande gasketel. Dit kost circa  12.000 euro, bespaart zestig tot tachtig procent gas en is in vier tot zes jaar terug te verdienen met de gasprijzen van 2022. Later kunnen PVT-panelen worden toegevoegd en een module bij de warmtepomp, zodat de gasketel weg kan.”