Free Russia NL is een kleine organisatie van Russischtaligen in Nederland. Ze organiseren inzamelingen voor Oekraïne, willen correcte informatie over Rusland verspreiden, laten gevluchte journalisten aan het woord en schrijven brieven aan politieke gevangenen. Ira Heuvelman en Elena Lavrenteva vertellen hun verhaal op een bijeenkomst in Bibliotheek Mariënburg: „Veel Russen hebben geen idee wat er speelt.”
„We zijn maar een klein groepje enthousiaste vrijwilligers van Russischtaligen in Nederland en mensen met speciale Russische interesse”, zeggen Ira Heuvelman en Elena Lavrenteva, „maar we zetten ons in voor het verspreiden van correcte informatie over Rusland en de oorlog in Oekraïne. We laten Ruslandkenners en journalisten aan het woord, en geven zo mogelijk steun aan politieke gevangenen in Rusland. We maken geen deel uit van een grote organisatie, maar hebben wel een netwerk van internationale contacten met soortgelijke organisaties. En we kunnen ook bij elkaar komen als we steun nodig hebben.”
Gevangenen
Heuvelman is achttien jaar in Nederland: „De schok kwam toen Navalny in januari 2021 naar Rusland terugging en op het vliegveld gearresteerd werd.” Dissident Navalny ontsnapte een jaar eerder aan moord door vergiftiging. Na herstel in Duitsland ging hij terug, vastbesloten om een rol te spelen in een veranderend Rusland. „De arrestatie was zo bruut dat we vonden dat we iets moesten doen. We organiseerden ons onder de naam Free Russia NL en een jaar later, in 2022, lieten we ons als Stichting registreren.”
„We willen bewustzijn creëren over de repressie in Rusland en gebruiken sociale media. Facebook en You Tube zijn in Rusland verboden, maar veel mensen gebruiken VPN. We schrijven vanuit Nederland aan gevangenen via https://letters-now.org. Het is gratis.” De brieven gaan over onbenullige onderwerpen, zoals het weer. “Iedere verwijzing naar de politiek is verboden. Soms komt er een antwoord. Het lijkt een kleinigheid, maar het is voor hen belangrijk. Een gevangene die brieven ontvangt krijgt morele steun, maar ook een betere status.”
Stemlokaal
„Op 17 maart 2024 waren er verkiezingen, we noemen het niet presidentsverkiezingen maar de verkiezing van Poetin. Russen kunnen stemmen in de ambassade. Via sociale media riepen we mensen op om dat te doen, maar dan het biljet ongeldig te maken. Er stond een rij van vijfduizend mensen bij de ambassade, stratenlang. Onze eigen exitpoll gaf aan dat twee procent voor Poetin was, de rest niet. Drie vrouwen in de rij zwaaiden opzichtig met Russische vlaggen, zij en de ambassademedewerkers moeten die twee procent zijn geweest. De ambassade probeerde alles te vertragen. Vijftienhonderd mensen kwamen daardoor niet meer aan de beurt. In enkele buurlanden gebeurde hetzelfde.”
Het is nog steeds niet zo dat iedere Rus in Nederland weet wat er zich afspeelt of tegen Poetin is. Heuvelman: „Veel mensen zijn gebrainwasht of apolitiek, niet alleen in Rusland maar ook hier. We proberen hen niet te overtuigen, je komt daar niet doorheen. Wel zien we veranderingen door de oorlog in Oekraïne. De Russisch-orthodoxe kerk in Amsterdam heeft zich afgescheiden van de moederkerk in Moskou.”
Grimmiger
Lavrenteva: „Ik werd pas wakker door de inval in Oekraïne. Ik woon al zevenentwintig jaar in Nederland. Ik kwam hier om kinderen van Russische immigranten te helpen met de Russische taal en had een goed leven, dus ik bleef. Ik hield me niet met politiek bezig en Oekraïners kende ik alleen als onze vrienden. Ook ík dacht: ‘Is Poetin dan zo slecht? Het gaat toch goed? Russen zijn hartelijke vrijgevige mensen.’ Ik vroeg mijn ouders in Siberië hoe het met hen ging. Het antwoord was altijd: het gaat goed hier. Toen Rusland Oekraïne binnenviel, was er ineens een andere realiteit. Ik ging lezen, me erin verdiepen en begon het langzaam te begrijpen. De werkelijkheid werd steeds grimmiger. Nog steeds zeggen mijn ouders dat het goed gaat, en ik weet dat ik ze met mijn verhaal niet kan bereiken. Hoe verder je van Moskou weg woont, hoe minder de mensen weten. Er is armoede maar het gewone leven gaat door.”
Willekeur
Heuvelman: „Er is verzet in Rusland, maar er is heel weinig mogelijk. De mensen zijn bang. De repressie is nog niet hetzelfde als tijdens de Sovjet Unie, maar is onvoorspelbaarder. De willekeur voedt de angst. De oorlog zorgt voor meer ongelijkheid. De bedragen die soldaten krijgen als ze gaan vechten zijn enorm en geven een kans om uit de armoede te komen. Wijzelf zijn hier niet bang, je wordt gewantrouwd maar we leven met de risico’s. We zijn wel bezorgd over onze familie.” Ze denkt niet dat ze nog terug kan: „Een persoon ging terug voor een begrafenis, maar werd gearresteerd en kreeg twaalf jaar.“
De bijeenkomst waar mensen van Free Russia NL informatie gaven, werd 13 maart georganiseerd door Amnesty International Nijmegen in de Openbare Bibliotheek Mariënburg. Het was de eerste bijeenkomst over Oekraïne in een cyclus van drie. Er volgen nog twee lezingen op 27 maart en 10 april 2025.