„De taken van het waterschap worden steeds belangrijker”, vertelt Mathieu Gremmen. Hij is al zevenentwintig jaar heemraad en locodijkgraaf bij Waterschap Rivierenland. Een heemraad is lid van het dagelijks bestuur en heeft een vergelijkbare functie als een wethouder bij een gemeente. Een locodijkgraaf is te vergelijken met een locoburgemeester. „Ik heb een kleine regionale overheid die voornamelijk beheertaken uitvoerde, zien uitgroeien tot een professionele overheidsorganisatie met negenhonderd medewerkers en een begroting van een kwart miljard euro. We hebben niet alleen met waterbeheer te maken, maar ook met klimaatverandering, biodiversiteit, droogte, bodemdaling en de toekomst van het landelijke gebied. Ik zie dat water en bodem steeds centraler staan in allerlei ruimtelijke opgaven zoals woningbouw, energietransitie, recreatie en landbouw.”
Stuwwal
Gremmen is zichtbaar trots op het werk van zijn waterschap: „Klimaatverandering zorgt voor enorme hoeveelheden water bij overmatige regenval, of juist voor te weinig water bij lange droge periodes. Wij houden dit beheersbaar.” Dat doet het waterschap onder andere door meer water vast te houden in de stuwwal bij Nijmegen. Water in de stuwwal heeft meerdere functies, namelijk drinkwater leveren, de natuur voorzien van water en het aanvullen van de beken van Beek en Ubbergen.
Rietkraag
Gremmen noemt meer voorbeelden: „Watersystemen zijn via grondwater, beken en sloten met elkaar verbonden. In Nijmegen-West hebben we in de jaren tachtig een gesloten watersysteem gemaakt. Water wordt rondgepompt van Maas-Waalkanaal door de vijvers in West. We verfijnen dit systeem door rietkragen aan te leggen voor zuivering en biodiversiteit. Het beheer van de dijken is van oudsher de taak van de waterschappen. De dijken ten noorden van Oosterhout en Lent worden nu verhoogd. De dijken aan de zuidkant komen daarna aan de beurt.”
Het waterschap moet zorgen voor zuiver water. Volgens Gremmen speelt het Rijk ook een cruciale rol in de kwaliteit van water: „Neem bijvoorbeeld het mestbeleid. Nitraten van mest maken zeer vervuilende zware metalen vrij die van nature in de bodem zitten.”
Oliebollenvet
Ook consumenten vervuilen het water. Het waterschap ziet de hoeveelheid chemische stoffen in water toenemen. Gremmen: „Mensen kunnen helpen door geen oliebollenvet en medicijnen door het toilet te spoelen. Door de vergrijzing neemt het medicijngebruik toe. Dat zien we terug in het riool. Als mensen zo doorgaan, dan moeten wij kostbare filters inzetten en dan moeten huishoudens meer zuiveringslasten betalen.”
Gremmen besluit: „De grote opgaven van het waterschap zijn duidelijk. Water en dijken zijn niet links of rechts, wij zijn een functionele overheid. Maar elke vier jaar worden nieuwe mensen gekozen die zich helemaal in moeten werken. Er zijn dus veel wisselingen. Ik zat eenendertig jaar in het bestuur en ben met zeventwintig jaar de langstzittende heemraad. Ik heb een geborgde zetel gehad. Het waterschap had acht geborgde zetels voor beheerders van natuurterreinen, voor agrariërs en voor de industrie. De andere tweeëntwintig zetels worden via het partijenstelsel gekozen. Vanaf deze verkiezingen zijn er nog maar vier geborgde zetels. Er komt dus nog minder continuïteit in het bestuur. Ik ben bezorgd dat het waterbeheer nog politieker wordt.”
Waterschapsbestuurders die in maart gekozen worden, hebben niet meteen invloed op de activiteiten van het waterschap. Het overgrote deel van de begroting ligt al vast. De meeste activiteiten van Waterschap Rivierenland zijn onderdeel van langlopende programma’s, bijvoorbeeld het meerjarige Hoogwaterbeschermingsprogramma waarin alle waterschappen en Rijkswaterstaat samenwerken aan waterveiligheid.
Desondanks heeft het bestuur een belangrijke functie. Het bestuur controleert of het waterschap het beleid goed uitvoert. Daarnaast kan het bestuur accenten verleggen en kiezen voor nieuwe activiteiten. Op de langere termijn heeft het bestuur daardoor wel invloed.
De stemwijzer van Citisens (zie mijnstem.nl) maakt duidelijk waar het over gaat. Deze stelt 26 vragen over uiteenlopende politieke dilemma’s, van beverbestrijding tot windmolens op eigen grond. De stemwijzer toont ook hoe de politieke partijen de vragen beantwoorden. Die antwoorden zijn afgebeeld in het diagram.
Op de assen staan de twee leidende thema’s. De horizontale as laat zien of partijen eerder kiezen voor boeren of biodiversiteit. Dit gaat over onderwerpen zoals de hoogte van het grondwater en het verbieden van chemische bestrijdingsmiddelen. De verticale as laat zien of partijen vinden dat het waterschap nieuwe taken op zich moet nemen. Dit zijn taken zoals klimaatadaptatie in woonwijken en het opwekken van energie.