Wethouder Grete Visser: “Weg met de zorgcowboys en zelfverrijkers.” [foto Nijmegen.nl].
Brede basisteams moeten de problemen in de zorg bij jeugdzorg en volwassenzorg aanpakken. Wethouder zorg Grete Visser wil de opdracht laten uitvoeren door één organisatie en deze vraag uitbesteden. Een deel van de Nijmeegse gemeenteraad is faliekant tegen en ook zorgverleners en cliënten willen de zorg niet aan de markt overlaten. Dat geeft ellende, zeggen zij.

In december stemde de raad in met de splitsing van de zorg voor de doelgroepen Volwassenen en Jeugd en Gezin en koos ze voor het model Breed Basisteam. Hierbij zitten er ongeveer twintig hulpverleners in het basisteam om de hulpvragers direct te kunnen helpen. Het brede basisteam levert de zorg die nodig is, zonder uitgebreid indiceringstraject. De teams werken wijkgericht en krijgen een eigen budget. De wens is dat 80 procent van de aanvragers door het team geholpen kunnen worden. Dat zou besparingen moeten opleveren van 20 procent door minder bureaucratie en directere toegang.

De raadsleden hadden veel vragen: kunnen huidige cliënten hun hulpverleners houden al zitten ze in een ander wijkteam? Is maatwerk mogelijk? Hebben inwoners die hulp vragen, nog keuzevrijheid? Hoe wordt de hulp aan multi-probleemgezinnen geregeld? Hoe staat het met de rechtspositie van cliënten? Veel zorgen zijn er over de manier waarop het college de brede basisteams wil regelen: ze wil in zee met één organisatie en deze vraag aanbesteden ofwel een algemene inschrijving mogelijk maken.

Keuzevrijheid
Wethouder Grete Visser, die de zieke Bert Frings verving, beantwoordde de vragen: de brede basisteams moeten een betere toegang geven tot ambulante begeleiding. Een gevarieerde tweede lijn om basisteams heen is belangrijk voor de keuzevrijheid. De tweedelijnszorg is zorg van alle hulpverleners waarvoor je een verwijzing nodig hebt. Dit zijn bijvoorbeeld alle specialisten in het ziekenhuis, maar ook revalidatie en psychische hulp. Een cliënt heeft de keuze tussen verschillende begeleiders, kan kiezen voor een ander basisteam of voor een Persoonsgebonden Budget (PGB). Visser gaat ervan uit dat mensen hun begeleiders houden als ze dat willen.

Ze wil van de 40 miljoen euro die omgaan in de jeugdzorg, 5 miljoen besteden aan de brede basisteams Jeugd en Gezin. Waar nodig kan extra budget aangevraagd. Er moet maatwerk mogelijk zijn. Er is geen budgetplafond, maar er zijn structureel minder inkomsten, en daarom wordt ingezet op efficiënter werken, ontschotten en minder indiceren. Ontschotten is minder nadruk leggen op specialiteiten als medisch en paramedisch, en meer op klantgerichte zorg door zorgclusters, zoals de brede basisteams.

Alleen de PvdA stemde tegen het optuigen van de nieuwe teams. Ammar Selman van deze partij wil geen nieuw model, waarbij veel geld gaat naar het ontwikkelen daarvan. Hij wil het sociale wijkteam door laten groeien naar een breed basisteam met meer medewerkers, zoals eigenlijk altijd al de bedoeling was. Een motie van de PvdA om een ombudsfunctie in het leven te roepen werd breed ondersteund, zodat mensen een duidelijke plek krijgen voor hulp als ze klachten hebben.

Omdat de jeugdzorg niet alleen grote wachtlijsten kent bij de huidige constructie met sociale wijkteams maar er ook grote problemen zijn in het verlenen van goede hulp zelf moet de raad 29 januari al beslissen over de inrichting van het nieuwe stelsel voor Jeugd en Gezin, de aanbesteding daarvan en het conceptbestek met de eisen aan de aanbesteding. De beslissing over de vorming van een breed basisteam voor volwassenen is uitgesteld tot de zomer.

Expertise
Op 15 januari gingen de raadsleden met elkaar in debat, vooral over het aanbesteden. Volgens Wethouder Grete Visser is aanbesteding niet hetzelfde als marktwerking: „Weg met de zorgcowboys en de zelfverrijkers”, sprak ze. Het bestek met eisen waaraan de te kiezen organisatie moet voldoen is volgens haar een transparant en zorgzaam bestek. Ze verwacht betere kwaliteit, minder versnippering en betere samenwerking met zorgverleners. Volgens haar houdt de gemeente de regie, stuurt en grijpt in waar dat nodig is.

Een groot deel van de raad gaat mee met de ideeën van het college. „Wij hebben vertrouwen in serieuze en kritische aanbesteding met intekening van verantwoorde partijen”, zei Cilia Daemen van GroenLinks tijdens het debat. „Zelfregie en maatwerk blijven de richtlijn, evenals de koppeling tussen zorg en welzijn.” Aan de telefoon vertelt Daemen dat er bij de huidige aanbieders van jeugdzorg geen organisatie zit die als vanzelfsprekend de meest logische partner is om de brede basisteams Jeugd op te zetten of te coördineren. De gemeente heeft ook zelf niet die expertise in huis. De sociale wijkteams en de pilot brede basisteams worden door Sterker gedaan, de fusie tussen maatschappelijk werk NIM en het seniorennetwerk SWON, maar voor brede basisteams Jeugd is meer expertise vanuit de jeugdsector nodig.”

Volgens Daemen gaan allerlei organisaties procederen als de gemeente een organisatie gaat oprichten om de brede basisteams te regelen. Want waarom zou de gemeente het beter doen dan zij? Daemen: „GroenLinks wil ook geen marktwerking. Maar aanbesteden is een wettelijke plicht. Dat er geen commerciële organisaties met de opdracht aan de haal gaan proberen GroenLinks en het college te voorkomen door allerlei eisen te stellen aan de zorgkwaliteit, aan binding met de regio, aan maximum salarissen van bestuurders, aan maximale reserve, aan het overnemen van hulpverleners met zelfde arbeidsvoorwaarden als ze gewend waren, aan recht van overgang zodat jongeren hun vertrouwde hulpverlener nog een tijd kunnen houden et cetera. Dat staat in het conceptbestek dat de raadsleden kregen.”

„De organisatie die de aanbesteding wint, kan mogelijk een samenwerkingsverband worden van de huidige hulpverlenersorganisaties. Ze hebben een voordeel door de eis van regiobinding. De organisatie die wint, krijgt een budget per wijkteam. Dat wordt opgesteld vanuit de ervaringen van de laatste jaren met de benodigde hoeveelheid zorg. Als dat plafond bereikt wordt, wil dat niet zeggen dat er geen zorg meer gegeven wordt. Net als nu kan een organisatie aan de bel trekken als er veel meer zorg nodig is.” Daemen hoopt dat de enorme toename van zorgvragen stabiliseert: „Als meer dan de helft van het gemeentebudget naar zorg gaat is er geen geld meer voor andere belangrijke dingen en op een gegeven moment zou de gemeente failliet zijn en dat wil ook niemand natuurlijk.”

Sein
PvdA, SP en DNF willen geen aanbesteding. Zoals Petra Molenaar van de SP verwoordde: „We zijn tegen zelfverrijking, concurrentie en verlies van lokale kennis en ervaring.” Bij aanbesteden wordt een opdracht in de openbaarheid gebracht. Bij inbesteden wordt een opdracht verleend aan een aan de gemeente gelieerde organisatie. Volgens Ammar Selman zetten alle adviescommissies van de gemeente en ook cliëntenorganisatie als het Zelfregiecentrum, het sein op rood qua aanbesteden: „Grote organisaties als Inclusio, die aanbestedingen in Venlo en Utrecht won, hebben een leger van dure advocaten die prachtige stukken maken over hoe goed en goedkoop ze de zorg kunnen geven. Juristen zeggen dat de gemeente niet per se moet aanbesteden. Ze heeft de keuze. De PvdA, SP en DNF zijn voor quasi-inbesteden. Maak als gemeente een Stichting Brede Basisteams, waarbij je de huidige zorgverleners betrekt, en laat deze stichting aanbesteden. Dan houd je de regie, de controle. Het college wil aanbesteden en de gekozen organisatie een contract voor tien jaar aanbieden. Als het dan fout gaat, gaat het ook goed fout en kan de gemeente weinig doen. Het college wil de opdracht geven met een budget dat 20 procent kleiner is dan het huidige. De staat kortte 25 procent toen ze de zorgopdracht aan de gemeentes gaf. We zagen hoeveel problemen en wachtlijsten dat gaf. Het college denkt dat goedkoper werken mogelijk is door efficiënter te werken, met minder bureaucratie. Dacht de wethouder dat vijf jaar geleden ook al niet? Wees eerlijk en zeg, ik wil bezuinigen.”

Update 30 januari
In de raadsvergadering  van 30 januari stemde de raad in met het starten van de brede basisteams per 1 januari 2021, het aanbesteden en toekennen van de opdracht voor vier jaar met, bij goed functioneren, mogelijk twee keer vier jaar verlenging. Het amendement van de SP, PvdA en DNF tegen marktwerking in de zorg haalde geen meerderheid.

Door Jan Ruyssenaars en Mariët Mensink

U kunt reageren op dit artikel via een e-mail naar redactie@denijmeegsestadskrant.nl