‘En nou is het afgelopen’, dacht Paul de Groot. Op treinvakantie in Spanje zag hij in april twee grote bosbranden. Vijf dorpen werden geëvacueerd en grote natuurgebieden gingen verloren. Voor de bevolking was de heftigheid van deze branden nieuw. De urgentie om de aarde te redden kwam keihard bij hem binnen. „Als we niks doen stevenen we af op de afgrond, dat kan de aarde niet dragen. Binnen zes jaar is het tien keer zo erg. Mijn gedrag tot nu toe helpt niet.” Voor De Groot, niet zijn echte naam, was dit het moment zich als activist aan te melden bij de Nijmeegse afdeling van Extinction Rebellion (XR).
De Nijmeegse afdeling groeit snel. „Een half jaar geleden waren er zestig mensen bij betrokken. Nu zijn dat er meer dan 150 en het aantal groeit met de dag. XR bestaat uit mensen die een doel hebben, bereid zijn hun nek uit te steken. Het zijn vooral bezorgde burgers, vaak mensen die niet eerder actievoerden”. Ongeveer 50 van hen demonstreerden in Den Haag op de A12 op 28 januari. Doel: de regering wakker schudden om serieuze maatregelen te nemen om de klimaatdoelen van Parijs te halen. De Groot werd gearresteerd en weggesleept, samen met 768 anderen. Voor hem was het al de derde keer. „Wij zijn geweldloos, respecteren iedereen, we vernielen niks.” In trainingen worden de activisten voorbereid. „Er komt veel emotie los, en daar moet je aandacht voor hebben” zegt De Groot. „Er wordt gelet op elkaars welzijn, want het kan best heftig zijn. Mensen zijn boos omdat de overheid geen maatregelen neemt, het akkoord van Parijs niet nakomt, omdat ze weigeren multinationals te verplichten klimaatrechtvaardig te handelen.” De leus op de muren was: Stop 17,5 miljard aan fossiele subsidies. Gedeeltelijk betreft dat belastingvrijstellingen. „Het budget voor klimaatmaatregelen is zes miljard. Een emmertje water bij drie emmers subsidie om het vuur verder aan te wakkeren.”
Het doel
„ Het gaat niet om de actie zelf”, zegt De Groot, „het gaat om het doel. Maar het is spannend. In de trainingen leer je hoe je samen geweldloos kunt blijven. Iedereen is zelf verantwoordelijk. Je moet erover nadenken en niks doen wat je niet wilt. Het is een keus als je je laat arresteren. Het heeft geen zin om boos te worden op de politie, zij moeten handhaven.” De aandacht gaat nu vooral uit naar het demonstratierecht. Dat is belangrijk, maar volgens De Groot is het niet genoeg. „Als je het alleen over de manier van demonstreren hebt, hoef je het niet over het klimaat te hebben. Ik zit te wachten op krantenartikelen en praatprogramma’s die er wél concreet over gaan hoe het klimaat te redden en de doelen van Parijs te halen. Het moet vooral gaan waarover het gaat.”
De burgemeester van Den Haag gaf aan in te grijpen vanwege de veiligheid op de snelweg en het feit dat er geen officiële aanmelding was gedaan. „We willen geen ongelukken”, zei hij in het tv-programma Buitenhof. De Groot: „Extinction Rebellion heeft van tevoren de plannen voor de demonstratie gemeld bij de politie, het Openbaar Ministerie en Rijkswaterstaat zodat alles veilig kon verlopen. En dat is ook gebeurd. Officieel aanmelden betekent dat er zo veel eisen worden gesteld, dat de angel eruit is. Dan word je weggestopt. Dat hebben we al zo vaak geprobeerd. Maar datum en plannen waren van tevoren volledig bekend.”
Enkele dagen voor de demonstratie lichtte de politie enkele mensen in de ochtend van hun bed, preventieve arrestatie. Bij afwezigheid van een activist drong de politie binnen om een huis met kleine kinderen te doorzoeken. Een ander werd aangehouden op de bakfiets, nadat hij zijn kinderen naar school had gebracht. De aanklacht: opruiing. Op de arrestatie volgde een gebiedsverbod. Er ging een schok door een aantal mensen en organisaties. Is dit Nederland? Amnesty International refereerde aan mensenrechtenverdragen, waarin gesteld wordt dat ‘de overheid demonstraties, waaronder bijvoorbeeld een protestactie op een snelweg, zo goed mogelijk moet faciliteren’.
Woordvoerder Gerbrig Klos: „Als er zorgen zijn over verkeersveiligheid, zijn er allerlei maatregelen die genomen kunnen worden in plaats van het arresteren van activisten”.
De Groot: „De warmte die we vanuit de samenleving kregen was ontroerend. Allerlei organisaties reageerden, vakbonden, milieuorganisaties, kerkelijke organisaties. Dit criminaliseren van vreedzame activisten maakt veel mensen wakker, dan kom je aan alle Nederlanders. Waar zijn ze mee bezig? Wie is er nou eigenlijk radicaal?” Behalve duizend actievoerders op de weg stonden uit solidariteit ruim tweeduizend mensen en organisaties aan de zijkanten.
Niet machteloos
De Groot is een zeventiger, hij kan zijn nek uitsteken, hij kan zijn baan niet meer verliezen. Voor anderen geldt dat niet altijd. In Nijmegen is een derde van de deelnemers tussen 25 en 35 jaar, een grote groep is boven de 50. „Ik bén boos, maar activistisch zijn geeft een gevoel dat ik niet machteloos ben. We hebben de tijd niet om nog te bakkeleien. Het gaat om de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen.” Voor 11 maart is een nieuwe demonstratie aangekondigd op dezelfde plek tussen het parlement en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Ook die wordt niet formeel aangemeld. De Groot sluit af met: „Gek genoeg ben ik optimistisch. We kunnen nog zo veel doen. Als we het akkoord van Parijs nu gaan uitvoeren kunnen we onze toekomst nog redelijk veiligstellen. Je hoort te weinig hoe we de doelen wél kunnen halen. Maar ik ben pessimistisch over de wil van deze overheid om daar serieus aan te werken, om de belofte waar te maken.”
Paul de Groot is niet de werkelijke naam. De naam is bij de redactie bekend.