Nijmegen herdenkt vanaf dit jaar officieel het afschaffen van de slavernij. De gemeente omarmde al eerder een manifest van nazaten van slaafgemaakten waarin gevraagd wordt de gevolgen van de koloniale onderdrukking te herkennen en te erkennen en te werken aan het opheffen van de negatieve gevolgen.
In het stadhuis van Nijmegen was op vrijdag 30 juni 2023 de eerste officiële herdenking van de afschaffing van de slavernij, in het kader van de viering van Keti Koti, het feest van het breken van de ketenen. De organisatie was in handen van de Initiatiefgroep Stemmen uit Nijmegen waarin merendeels nazaten verenigd zijn van slaaf gemaakten en andere onderdrukte groepen tijdens het koloniale bewind in de Oost en de West. Daarnaast was er een optreden in LUX, een theater- en dansvoorstelling in de Schouwburg en een groot muziekfeest in De Achtertuin in de Vasim.
Op 1 juli wordt met het Keti Koti feest gevierd dat in 1863 de slavernij bij wet werd afgeschaft in de koloniën Suriname en de Caraïbische eilanden van het Nederlands Koninkrijk. Een groot deel van de tot slaaf gemaakten moest hierna nog verplicht tien jaar lang op de plantages werken om de ‘schade van deze maatregel’ te beperken voor de plantagehouders. Daarom stopte de slavernij voor velen pas echt in 1873, en wordt nu in 2023 niet honderdzestig jaar, maar honderdvijftig jaar afschaffing van de slavernij gevierd.
Professor dr. Rose Mary Allen vertelde bij de herdenking in haar lezing over doorwerking en heling van het Nederlandse slavernijverleden onder andere dat de omstandigheden van de bevrijde slaafgemaakten niet veel veranderden na de afschaffing. Ze hadden niets, terwijl de plantagehouders nog een grote som geld kregen als compensatie van het verlies van hun slaven. De slavernij was wel afgeschaft, maar niet het beeld dat de witte man had van de eigen superioriteit. De zwarte mens werd niet beter behandeld en voelde zich als minderwaardig weggezet. Uiteindelijk is verzoening nodig willen beide groepen waardig en in vrede verder kunnen, zo betoogde de gastspreker. Hiervoor is zowel heling van de nakomelingen van de tot slaaf gemaakten nodig als heling van nakomelingen van degenen die mensen tot slaaf hebben gemaakt.
Dit is geen ver-van-ons-bed-gegeven. Tien procent van alle mensen in Nederland en ook in Nijmegen is afstammeling van mensen die op plekken in de hele wereld de gevolgen ondervonden van de uitbuiting en de vaak gewelddadige, wrede, mensonterende koloniale activiteiten van Nederland. Een aantal leden van de Initiatiefgroep Stemmen uit Nijmegen voerde bij de herdenking een act op over de invloed die dit slavernijverleden nog steeds op hen heeft. Nog steeds hebben diverse nazaten te maken met opgelegde minderwaardigheidsgevoelens, uitsluiting, racisme en discriminatie, vaak onderhuids, als grapje, zogenaamd goedbedoeld. Dit werd extra duidelijk gemaakt in de voorstelling Alleen Maar Goedbedoelende Mensen van Chrystal Hassell ‘s avonds in LUX, ook in het nagesprek, waar de zwarte mensen bevestigden deze kleine geniepige vernederende opmerkingen te herkennen.
De teneur van de herdenking was: we moeten erkennen wat er gebeurd is, de gevolgen herkennen bij de zwarte én de witte mensen en verkennen hoe we de negatieve gevolgen kunnen opheffen en tot gelijkwaardigheid en verbinding in diversiteit kunnen komen.
Er wordt al twaalf jaar Keti Koti gevierd in het Afrikamuseum in Berg en Dal, met muziek en workshops, 17 juni jongstleden zelfs met vijfduizend bezoekers. Dit jaar is er voor het eerst aandacht geweest voor Keti Koti in het Nijmeegse stadhuis. Dat gebeurde in aanwezigheid van burgemeester Bruls, wethouder Cilia Daemen en staatssecretaris Vivianne Heijnen namens het kabinet. Harry de Ridder van Amnesty International Nijmegen schreef vorig jaar al een brief aan het college van burgemeester en wethouders met de vraag om Keti Koti officieel te vieren. GroenLinks ging daarop in. Er werd contact gelegd met twee historici die het koloniale verleden van Gelderland onderzochten en er werd een werkgroep Koloniaal en slavernijverleden Nijmegen opgericht. Zij maakte een boekje met een zelfde titel waarin de rijke Nijmeegse kolonialen benoemd werden en gebouwen, zoals de kazernes, in relatie werden gebracht met dit koloniale verleden.
Sporen
Er kwam een manifest waarin de gemeente werd opgeroepen ‘…..Help Nijmegenaren van alle leeftijden en achtergronden herkennen hoe het koloniale verleden en het slavernijverleden doorwerken in de samenleving van vandaag. Maak de pijnlijke sporen en de culturele verrijking zichtbaar……Doe ons recht.’ Achter dit manifest schaarden zich vele organisaties en nazaten van slaaf gemaakten en andere slachtoffers van het Nederlandse koloniale verleden die een band met Nijmegen hebben. Dit manifest werd 1 februari 2023 overhandigd. Daarna ging de bal verder aan het rollen, ontstond de Initiatiefgroep Stemmen uit Nijmegen en kwam er een samenwerking met de gemeente, LUX, The Mansion, Bureau Wijland, Saam en RN7 tot stand.
Er staat meer op stapel: Harry de Ridder: “Er is nog veel onderzoek nodig naar het koloniale verleden van Nijmegen. Verder maken we een app met een wandeling langs plekken waar het koloniale verleden zichtbaar is. En we gaan bedenken hoe we het koloniale verleden een gezicht kunnen geven in Nijmegen, anders dan enkel met een standbeeld.”