De natuur in Gelderland heeft te lijden onder een teveel aan stikstof. De provincie moet van het kabinet voor 30 juni een plan voorleggen om de uitstoot van stikstof te verminderen. Belangrijk aanjager is de Nijmeegse milieuorganisatie MOB. Met rechtszaken heeft deze de overheid gedwongen het stikstofprobleem aan te pakken. Johan Vollenbroek van MOB vindt de aanpak van de overheid onvoldoende. Boerenorganisaties zijn fel tegen de plannen, maar niet alle boeren hebben er een zwaar hoofd in.
Veel zorgen maakt melkveehouder Zeger Stappershoef uit Erlecom zich niet over de stikstofplannen van het kabinet. „Ik heb de milieuvergunningen voor elkaar. Zolang je niet uitbreidt, hoef je ook geen stikstofrechten te kopen.” Stappershoef heeft 60 hectare grond, waarvan 17 hectare natuurlijk wordt beheerd in de vorm van kruidenrijk grasland, heggen en hagen. „Het eigendomsrecht is heel sterk in Nederland, dus als ze mijn land willen opkopen sta ik juridisch sterk in mijn schoenen.”
De stikstofaanpak van het kabinet geeft hem ook voordeel. „Ze willen het stikstofprobleem oplossen door stikstofrechten te introduceren.” Bedrijven die in het verleden een milieuvergunning hebben gekregen om stikstof uit te stoten mogen dit recht verkopen. De koper mag 70 procent daarvan gebruiken, daardoor wordt 30 procent minder stikstof uitgestoten. „Die rechten krijg ik gratis. Dat ging eerder ook zo met de fosfaatrechten.” Het is allemaal bezit waarvoor hij niets heeft hoeven te doen.
De provincie moet voor 30 juni een plan indienen waarin duidelijk wordt hoe ze voor 2030 de stikstofuitstoot gaat reduceren. Vollenbroek heeft er weinig vertrouwen in. „De provincie heeft geen overzicht over wat er aan stikstof wordt uitgestoten. Ze weten niet eens wie de piekbelasters zijn. Er ligt wel een provinciaal stikstofplan, maar daarmee is de natuur niet gered. Er zitten onrealistische aannames in, zoals dat de industrie de uitstoot van stikstofoxide flink gaat verminderen.”
Azijn
Ondertussen gaat het wel ontzettend slecht met de natuur. „De stikstof is twee- tot driemaal zo hoog als de natuur aankan”, aldus Vollenbroek. „Op de Veluwe is inmiddels de bodem net zo zuur als azijn. Als het zo doorgaat houden we geen natuur meer over.”
Volgens Vollenbroek heeft de provincie wel mogelijkheden om het stikstofprobleem aan te pakken. „De provincie kan de natuurvergunning intrekken van bedrijven. De artikelen 2.4 en 5.4 van de Wet natuurbescherming bieden daar mogelijkheden toe.” Hij denkt dat politici dat niet durven vanwege de angst voor boze boeren.
Johan Poelen, melkveehouder in de Ooijpolder, ziet dat anders. Hij vindt de zorgen over stikstof overdreven. „De Ooijpolder is mooi groen en dat wordt opgeofferd om de belangen van de economie te redden en meer huizen te kunnen bouwen. Onze gewassen nemen meer stikstof op dan dat wij mogen uitrijden. We doen om de vier jaar bodemonderzoek en de grond wordt elke keer schraler.” Hij vindt dat boeren veel doen voor het landschap. Zo onderhoudt hij wandelpaden en knip- en scheerhagen. Ook pacht Poelen vier hectare schraal grasland, dat hij niet bemest. „Dat alles kan alleen behouden blijven als we koeien mogen houden. Als dat niet meer mag, verandert het in akkerland en daar wordt veel meer met gif gespoten dan op weilanden.”
Poelen is sceptisch over de vraag of stikstof inderdaad echt zo slecht is. „We hebben bodemmetingen gedaan in de Oude Waal. Daar vonden we driemaal zoveel stikstof als op mijn eigen percelen. Toch groeien in het gebied van de Oude Waal zeer stikstofgevoelige planten. Als stikstof werkelijk zo slecht is, vraag ik me af hoe dat kan.”
Stikstofoxide en ammoniak
De lucht die we inademen bestaat voor 78 procent uit pure stikstof (N2). Als het over stikstof gaat in de media, gaat het vrijwel altijd over stikstofverbindingen. Dit kan zijn met zuurstof: stikstofoxide (NOx) of met waterstof: ammoniak (NH3). Deze verbindingen zijn als ze te veel voorkomen slecht voor het milieu: ze zorgen voor verzuring van het milieu. Stikstof is ook een bouwstof voor planten. Het zorgt ervoor dat planten sneller groeien. Niet alle planten houden evenveel van stikstof. Sommige gaan er heel hard van groeien en verdringen zo andere planten, waardoor de natuur uit balans raakt. Verder krijgen planten door een overvloed aan stikstof te weinig nutrienten als calcium, kalium en magnesium binnen waardoor ze langzaam afsterven.
Stikstofoxide komt vooral vrij bij verbrandingsprocessen, bijvoorbeeld in de industrie, maar ook bij diesel- of benzineauto’s. Ammoniak komt vrij bij de veehouderij, vooral koeien zijn grote ammoniakproducenten. Over welke van de twee het schadelijkst is voor de natuur zijn deskundigen het niet eens. Doordat ammoniak zich aan water bindt, komt het vaker dichter bij de plek waar de stikstof wordt uitgestoten terecht terwijl stikstofoxide, dat zich niet aan water bindt, zich verder verspreidt.