Vuist op tafel voor goede en snelle zorg

De wachtlijsten van de sociale wijkteams maken onnodig slachtoffers. Zo moest Marja, over wie deze krant eerder schreef, vijf maanden wachten op haar eerste gesprek. Ze werd uiteindelijk geholpen, maar kreeg ondertussen wel een burn-out. PvdA en SP stelden meteen na het verschijnen van het interview vragen over haar situatie aan het college. Zij vinden zulke lange wachtlijsten ontoelaatbaar. Hoe willen Ammar Selman van de PvdA en Petra Molenaar van de SP de wachtlijsten aanpakken? En wat vinden zij van de stelselwijziging die eraan komt?

„Het is erg jammer dat er zo weinig van de mooie plannen rond de sociale wijkteams terechtkomt,” vindt Ammar Selman, voorzitter van de PvdA-raadsfractie Nijmegen en woordvoerder Zorg en Welzijn. In 2015 werden de WMO en Jeugdzorg met 25 procent korting op de financiële middelen naar de gemeenten overgeheveld. Het idee was dat door dicht bij de mensen te werken, laagdrempelig met korte lijnen en verschillende disciplines, er sneller en meer preventief hulp geboden kon worden. De hulp zou daardoor goedkoper en beter zijn. Selman: „In 2015 en 2016 leek het te werken, maar dat was schijn. Er was 16 miljoen over op het WMO-budget. In plaats van dat te investeren in verbetering van de wijkteams is een groot deel opgespaard voor tegenvallers. De gemeente heeft de sociale wijkteams niet goed gefaciliteerd om te wennen aan de nieuwe manier van werken. Het college moet nu 11 miljoen bezuinigen op zorg en wel zijn.”

Petra Molenaar, woordvoerder WMO en Jeugdzorg voor de SP, vertelt: „De gemeente zit door de kortingen van het Rijk met een tekort op het sociale domein. Maar omdat we een sociale stad zijn, hebben we in het coalitieakkoord vorig jaar afgesproken dat we dat tekort zelf bijleggen vanuit de algemene middelen. Dat is een politieke keuze, niet alle gemeenten doen dat. Wij vonden dat mensen die hulp en ondersteuning nodig hebben, dat gewoon moeten ontvangen. Inmiddels heeft het Rijk eindelijk toegezegd dat er meer geld komt om de tekorten bij vooral jeugdzorg terug te dringen: 4,6 miljoen euro in 2019, 3,3 miljoen euro in de twee volgende jaren. Een groot deel daarvan gaat direct naar zorg en welzijn, maar een deel gaat terug naar de algemene middelen, omdat we daar de tekorten uit betaald hebben.”

Indicatiemachines
Vanaf 2017 waren er opeens twee keer zoveel aanmeldingen bij de sociale wijkteams. Elk jaar ontstonden er wachtlijsten waarvoor dan extra geld voor extra personeel moest komen. Ook in 2019 en 2020 is dat extra geld weer nodig. Het blijkt een structureel probleem. Nu wil het college door middel van een stelselwijziging de problemen aanpakken met brede basisteams, die gebiedsgericht gaan werken, wijkgericht budgetteren en het werk deels aanbesteden. Selman: „De wijkteammedewerkers stonden onder grote druk en gingen vooral doorverwijzen. De sociale wijkteams werden zo indicatiemachines, in plaats van dat ze de geplande toegankelijke directe hulp en begeleiding gaven. Wij als PvdA zeggen: Het is niet nodig met een heel nieuw stelsel te komen. Gooi de ervaringen die nu opgedaan zijn niet weg. Evalueer goed en verbeter de sociale wijkteams vervolgens. De PvdA zei in 2015 al dat de sociale wijkteams breed opgezet moesten worden, met ook tweedelijnszorg erbij, zoals ze nu bij de twee pilots van de brede basisteams doen. Maar er zaten niet eens in alle teams jeugdexperts, dat moest dit jaar nog gerepareerd worden.” Molenaar vertelt: „Bij de stelselherziening wil het college meer gebiedsgericht werken, werkers worden speciaal ingezet in één gebied. Nu werken de sociale wijkteams wel wijkgericht, maar de zorguitvoerders niet. In de proef Brede Basisteam in Lindenholt zitten nu eenentwintig werkers in plaats van de zeven of acht bij een sociaal wijkteam, en die werken allemaal alleen in Lindenholt. Ik ben benieuwd of dat werkt.”

Het college wil de brede basisteams aanbesteden met 15 procent korting op WMO voor volwassenen en 20 procent korting op WMO jeugd. Dat is ontoelaatbaar voor de PvdA: „Kijk naar de organisaties waarmee je al werkt die het goed doen. Laat zorg niet over aan de markt, aan wie het mooiste plannen kan schrijven. Dan krijg je situaties als in Venlo, waar een commerciële aanbieder uit Schiedam de aanbesteding won.” Ook de SP zal voor aanbesteding gaan liggen. „We willen goede plaatselijke zorg met mensen die de haarvaten van de wijk kennen, geen zichzelf verrijkende organisaties. De SP wil sowieso al die aanbieders niet. Er is door de wethouder al wel een schifting gemaakt van 150 naar 58 zorgaanbieders, maar het liefste heeft de SP één gemeentelijke dienst voor bijvoorbeeld huishoudelijke hulp, waar de subsidie naar toe gaat en die de gemeente controleert.”

Papierwinkel
Molenaar praat geregeld met cliënten van wie de problemen groter werden tijdens het lange wachten. Ze signaleert ook: „Werkers menen het meestal goed maar het is erg belangrijk dat de cliënt ergens terechtkan als hij of zij het niet eens is met een beslissing.” Ze ontmoet geregeld hulpverleners die in de knel komen. „De hulpverleners die ik spreek, vertellen dat de papierwinkel veel te groot is. Ze moeten wel drie rapportages schrijven en willen terug naar één rapportage. Door de vele aanvragen kunnen de medewerkers niet doen wat ze het liefste doen: mensen helpen. Nu hebben ze alleen tijd voor indiceren en doorverwijzen. Daarvoor zijn ze het vak niet ingegaan.” Molenaar hoort van medewerkers dat ze het moeilijk vinden om twee petten op te hebben: eerst indiceren welke hulp de cliënt krijgt en dan die hulp geven.

Volgens Selman is het ziekteverzuim hoog en het verloop groot in de zorg, door de grote druk op de werkers die met minder geld meer moeten doen: „Ook omdat ze generalisten moeten zijn, ze én moeten indiceren én heel verschillende groepen moeten begeleiden. Maar indiceren is een vak apart. En het begeleiden van jongeren ook. Dat het college nu weer met een ander stelsel wil komen geeft veel onzekerheid. Wat gaat er nu gebeuren?” Selman vindt: „Neem het indiceren weg bij de sociale wijkteams en geef hulpvragers die duidelijk heel lang of voor altijd een bepaalde indicatie nodig hebben deze voor tien jaar. Dat zal de wachtlijsten snel terugbrengen.”

Capaciteitsprobleem
Voor de stelselherziening trekt het college twee miljoen euro uit in de onlangs door de raad goedgekeurde stadsbegroting 2020. Selman moppert: „Van die twee miljoen is 50.000 euro voor welzijn zelf en de rest voor onderzoekskosten en nieuwe bureaucratie.” Molenaar vindt dat er goed onderzoek gaat komen naar wat er nu goed en fout gaat. „We kunnen niet zomaar verdergaan met de sociale wijkteams. Ik wil weten of het een geld- of capaciteitsprobleem is of wat andere oorzaken zijn van de wachtlijsten. Ik wil vooral dat aan de mensen op de werkvloer zelf gevraagd wordt wat zij ervaren en welke mogelijkheden zij zien om beter en efficiënter te werken.” Molenaar vindt te veel nog onduidelijk om goed te kunnen bepalen hoe het verder moet: „In de gemeenteraad vinden we breed gedragen, dat er een scheiding moet komen tussen jeugd en gezin enerzijds en volwassenen anderzijds. Het Rijk brengt de regio’s terug naar 43 en wil meer regionale samenwerking voor specialistische hulp. Omdat we in het Rijk van Nijmegen al goed samenwerken zal dat naar verwachting niet veel problemen opleveren. Maar wat betekenen deze maatregelen voor de democratische controle? Wie gaat de vinger aan de pols houden?“ Ze vindt dat de bedoelingen van wethouders Bert Frings en Grete Visser wel goed zijn, dat zij ook het beste willen voor de mensen die zorg nodig hebben: „Maar ze reageren te soft op de problemen. Ik wilde dat ze met de vuist op tafel zouden slaan: ‘Zulke lange wachtlijsten accepteren we niet’.”

Selman besluit: „De wachtlijsten bij de sociale wijkteams zijn gecreëerd door het college. De teams zijn te smal opgezet. Waardoor men niet anders kan dan doorverwijzen. Met als resultaat dat veel Nijmegenaren de dupe zijn. Dat is niet toe te schrijven aan de werkers maar aan het jojobeleid van het college.”

Lees hier eerder verschenen artikelen over de problemen bij de sociale wijkteams:
(interview wethouder Bert Frings) Nog minstens een jaar lange wachttijden bij sociale wijkteams
(interview ‘Marja’) Lange wachttijden bij sociale wijkteams

Door Mariët Mensink