Acht jaar geleden liet woningbouwvereniging Talis aan de bewoners weten dat de buurt Jerusalem in Nijmegen-West opgeknapt moest worden om aan de eisen van de tijd te voldoen. Talis ging onderzoeken of sloop, groot onderhoud of renovatie het beste zou zijn voor de vijf typen woningen, 220 in totaal. De bewoners hoorden een paar jaar niets. Er kwam een onderzoek waaruit bleek dat de huizen te renoveren waren. Weer hoorden de bewoners een paar jaar niets. In 2019 hield Talis een bijeenkomst voor de bewoners over een sociale plan, terwijl het voor hen niet duidelijk was wat de woningbouwvereniging ging doen. Uiteindelijk kwam de aap uit de mouw: Talis ging hun huizen slopen. Er komen vervangende nieuwbouwwoningen met een huur van 663 euro per maand. Talis bouwt op de fundamenten van de oude huizen, zodat het geldt als renovatie. De huizen hoeven bij gerenoveerde huizen niet van het gas af en voor renovatie is geen toestemming van de gemeente nodig. De gemeenteraad wilde daarom niet met de bewoners praten toen deze om steun kwamen vragen: „We gaan er niet over en willen geen verkeerde verwachtingen wekken”, zeiden meerdere raadsleden.
Jan van Maassen woont al veertig jaar in de wijk Jerusalem, waarvan achtendertig jaar in zijn huidige huis, dat hij eigenhandig tot een prachtig paleisje maakte. Zijn dochter woont naast hem en ook dat huis, dat behoorlijk verkrot was, knapte hij prachtig op. „Al het werk in je huis gaat verloren. Daarvoor krijg je geen enkele compensatie. Het nieuwe huis laat Talis in twee weken tijd neerzetten. Het komt op een betonnen vloer met vloerverwarming met een houten skelet en prefabmuren. Boven komt geen verwarming. Je mag voor 65 euro een elektrische kachel bijkopen. Als je geen open keuken wilt moet je 1400 euro bijbetalen en voor 500 euro meer krijg je een dubbele achterdeur. Er komt een kleine aanbouw zodat de woonkamer 1,25 meter langer is en er komt een andere indeling waardoor de badkamer met wc ruimer wordt, dus de slaapkamers kleiner. In het geheel gaan we er in ruimte flink op achteruit. Er is geen berging meer. Sommigen hebben hun hele huis onderkelderd, ik heb een mooie flinke kelder. Waar moet straks de stofzuiger en strijkplank staan? Mijn tuinen moet ik leeghalen, alleen op het achterste stuk van anderhalve meter lang mag ik mijn planten en materialen laten staan. Het grootste probleem heb ik met de huur. Ik betaal nu 376 euro, straks 663, bijna 300 euro meer. Ik moet maar huurtoeslag vragen zegt Talis, iets wat ik mijn hele leven niet heb hoeven doen. Als ik huurtoeslag krijg, heb ik er niets aan als ik eens opslag van mijn baas krijg. Dat gaat dan van mijn huurtoeslag af. Renovatie tot duurzame huizen kost 90.000 euro, nieuwbouw 180.000 euro. Maar met renovatie kunnen ze de huur niet zo sterk verhogen. Ze hebben de 220 huizen met schuren erbij voor de heropbouw na de oorlog voor in totaal 110.000 gulden gekregen van de Canadese regering. In die 38 jaar dat ik hier woon heeft Talis er niets aan gedaan behalve dubbel glas inzetten.”
Schimmel
Loetje Janssen woont in de Kolpingbuurt waar net een renovatie- en nieuwbouwproject is afgerond. De nieuwe huizen kosten 650 euro, net onder de huurtoeslaggrens. Janssen koos ervoor om naar zijn gerenoveerde woning terug te gaan. „De huur bleef hetzelfde. Anders had ik net als Jan veel meer moeten betalen. Ik bleef voor de huur, mijn tuintje, de zelfgemaakte uitbouw en de buren. Familie van mij ging wel naar de nieuwbouw. De huizen zijn in een maand tijd gebouwd, deels in een heel natte tijd. Veel mensen kregen in hun huis last van schimmel. In alle nieuwe huizen ontstaan scheuren langs de plafonds. Behangen kan pas na een aantal jaren, daarvoor zijn de muren nog veel te vochtig. Mijn advies aan Jan is: goed in de gaten houden wat de mensen van Talis allemaal zeggen en doen en er bovenop zitten. Schrijf alles op en maak foto’s. Ze doen niet altijd wat ze zeggen en zijn niet consequent. Ik had een dubbele schuur en kreeg een enkele schuur terug. Dat moest, zeiden ze. Later zag ik dat de overbuurman wel zijn dubbele schuur heeft gehouden. Zo zijn er meer bewoners verschillend behandeld. Talis zei bij de eerste vergadering: We doen het samen. Ze maakte een klankbordgroep voor de nieuwbouw en een voor de renovatie. Maar niemand maakte notulen. De meeste dingen waren al bepaald, daar konden de bewoners niets aan veranderen.“ Van Maassen knikt: „Talis maakte een projectgroep waarbij zij bepaalde wie er in zat en die bewoners kregen zwijgplicht. Ze mochten niet vertellen wat er besproken werd. Terwijl die mensen ons zogenaamd vertegenwoordigen. We moeten naar een wisselwoning, maar ik kook op krachtstroom. Dan krijg ik van hen wel een kookplaatje te leen zeggen ze.” Janssen: „We aten bij mijn schoonmoeder toen we in de wisselwoning zaten. Die was veel te klein. De droger stond midden in de kamer. Ik kon gelukkig een kamer van mijn eigen huis afsluiten en er spullen laten staan.”
Ketting
Van Maassen en Janssen snappen elkaar goed. Ze zijn allebei mensen die van aanpakken houden en niet met zich laten sollen. Janssen: „Ze hadden de paaltjes in ons smalle straatje weggehaald en die zouden niet terugkomen. Kwamen er vrachtwagens en bussen door ons straatje racen. Ik maakte toen met een ketting een bak aan een putje vast om ze tegen te houden. Uiteindelijk zijn de paaltjes toch teruggekomen.” Van Maassen heeft ook verhalen van zijn daadkracht. Hoe hij zorgde voor een voetbalveldje met bankje en prullenbak bij het veldje voor zijn huis, en een hondenuitlaatplek. „Ik bezocht alle vergaderingen van de gemeente en Talis waar het over onze buurt ging. Ik ging vooraan zitten zodat ze mijn gezicht leerden kennen. En dan stak ik mijn vinger op. We hebben een actiegroep Initiatiefgroep Jerusalem. We willen geen huurverhoging, maar Talis doet wat ze zelf wil: „Bij de zestien huizen van hetzelfde woningtype als ons huis deed Talis een enquête of de open keuken aan de smalle voorkant of de bredere achterkant moest komen. Zeiden ze dat de helft voor en de helft tegen was, dat ze daarom lootjes trokken en dat de keuken achter kwam. We zijn met ons buurtgroepje dat nagegaan, bleken er acht bewoners het briefje niet ingeleverd te hebben, vijf wilden de keuken voor en drie achter. Ik ben alle mensen afgegaan en ieder wilde uiteindelijk de keuken voor. Dat gaat nu gebeuren.” Van Maassen eindigt het gesprek met de belangrijkste eis van de actiegroep: „Wij zijn niet per se tegen sloop en nieuwbouw maar we willen geen huurverhoging en anders dat de huur langzamerhand omhoog gaat in drie jaar tijd. Als het me niet bevalt wat Talis doet, blijf ik zitten waar ik zit.” Janssen waarschuwt: „Tegen sommige dingen kun je niets doen. Je moet aan je gezin denken.” Van Maassen antwoordt: „Ik heb me zestig jaar goed gedragen, ben nooit met justitie in aanraking geweest. Ik laat niet over me heen lopen.” Nadat officieel bekend is dat de sloop doorgaat laat Van Maassen weten: „Ik heb een goed gesprek met mijn vrouw gehad. We komen er wel uit. Maar ik houd Talis in de gaten zoals Loetje adviseerde.”
Directeur Talis Ronald Leushuis
Ronald Leushuis, directeur van Talis, zegt de emoties te snappen als je paleisje wordt gesloopt en je huur zo sterk omhoog gaat: „Maar dit zijn de prijzen die we in Nederland hebben afgesproken bij sloop en nieuwbouw. We vragen zelfs iets minder dan mag”, zegt hij in een uitzending van Omroep Gelderland.
Raadslid Marieke Smit GroenLinks
Marieke Smit, raadslid voor GroenLinks, vertelt desgevraagd waarom ze geen debat wilde voeren over Jerusalem: „We hadden al in meerdere vergaderingen gesproken over Jerusalem. Het was voor alle partijen heel duidelijk dat we niets te zeggen hebben over wat Talis gaat doen. Het college maakt jaarlijks prestatieafspraken over wat woningbouwverenigingen moeten doen bij nieuwbouw, daar houdt Talis zich aan. Bij de volgende prestatieafspraken kunnen we kijken of we bij dit soort vernieuwingsprojecten ook afspraken kunnen maken over huurprijzen en duurzame bouw.”
Woningbouwvereniging Talis komt binnenkort met een uitgebreidere reactie. Hierover later meer.