In het inspirerende boek The Art of Activism breken creatieve activisten Steve Duncombe en Steve Lambert een lans voor verrassende manieren van actievoeren, die niet de ervaren problemen maar de gewenste toekomst centraal stellen. Creatief activisme sluit met vorm en inhoud aan bij de belevingswereld van het publiek dat ze willen bereiken.
Wat doen activisten meestal? Ze bepalen de problemen die ze willen oplossen, maken een flyer en organiseren informatiebijeenkomsten, demonstraties en manifestaties.
Steve Duncombe en Steve Lambert pakken het anders aan. Deze creatieve activisten hebben een school opgericht waarmee ze andere activisten helpen bij hun acties. In hun boek The Art of Activism stellen de auteurs dat activisten vaak denken dat mensen vanzelf de noodzaak van hun actie zullen inzien als ze maar de juiste informatie krijgen. Maar zo werkt het menselijk brein niet, leggen de auteurs uit: mensen nemen alleen op wat ze al denken en skippen de rest.
Emoties
Naast het boek is er een werkboek met oefeningen. Zo krijgt de lezer de volgende vraag: denk terug aan de gebeurtenis die jou ertoe bracht om in actie te komen. De Steves ontdekten dat dit vrijwel nooit een flyer of een informatiebijeenkomst was. Veel vaker ging het om een emotionele gebeurtenis, vaak in de jeugd, die iemands rechtvaardigheidsgevoel aanwakkerde. Ze stellen: ‘We moeten als creatieve activisten aansluiten bij de emoties van ons publiek, willen we hen bereiken… Om een ingang in hun emotionele en gedachtenwereld te krijgen moeten we hen verrassen. Dat doen we als creatieve activisten.’
Met de oefeningen laten de schrijvers de lezer uitzoeken wat ze precies willen overbrengen op welk publiek. Werkt een doemscenario om mensen wakker te schudden? Soms wel. Maar volgens de schrijvers is een inspirerend toekomstbeeld dat aansluit bij de dromen en wensen van het publiek vaak veel effectiever. Vaak hebben activisten zelf geen beeld van dat toekomstperspectief. Zoek dat uit en stel dat als je einddoel, betogen de schrijvers.
Behoeftes
Wie is je doelgroep? Richt je je op individuen, politici of maatschappelijke organisaties? Of wil je de publieke opinie beïnvloeden? De creatieve activist gaat op onderzoek uit, bezoekt mensen uit de doelgroep en zeker ook mensen die anders over het onderwerp denken. Hij vraagt naar hun leven, hun motivatie, hun behoeftes, hun hobby’s, waar ze blij van worden. Pas daarna komt de mening over het actieonderwerp ter sprake, zonder die mening te willen veranderen. De populaire culturen die door veel mensen omarmd worden, zoals bepaalde muziek, sporten zoals voetbal en de Vierdaagse, worden onderzocht: waarom houden mensen ervan? Wat levert het hun op?
Met deze inzichten kunnen activisten creatieve acties ontwikkelen die aansluiten bij de motivatie en behoeftes van de doelgroep. Daarbij kunnen ze positieve elementen van de populaire cultuur inzetten.
De creatieve activist formuleert haalbare, duidelijk omschreven en meetbare tussendoelen en bepaalt dan de tactieken die nodig zijn om die doelen te bereiken.
Ethiek
Creatieve activisten kunnen veel leren van reclamemakers, die de bewuste en onbewuste verlangens van mensen gebruiken om producten aan de man te brengen. Maar, zo waarschuwen de schrijvers: stel eerst je ethische code vast en toets je acties daaraan. Ook Hitler was een creatieve activist: hij schetste zijn ideale wereld en koppelde daaraan evenementen, kleding en activiteiten die macht, welvaren en kameraadschap uitstraalden. Daarom zijn waarden als rechtvaardigheid, compassie, democratie, duurzaamheid en eerlijkheid onontbeerlijk bij het vormgeven van acties.
Natuurlijk laten de schrijvers de lezer ook veel oefenen om de creativiteit te laten stromen: ’Kijk naar een historisch voorbeeld van activisme. Hoe gebruikten ze symbolen, spektakel, kostuums of verrassingselementen? Wat kun je daarvan leren?’ Of: ‘Bedenk in een kwartier tien gekke, niet haalbare acties om je doel te bereiken. Kijk daarna met welke aanpassingen acties toch haalbaar zijn.’ En: ‘Verzin een verrassing in je actie. Maak die eerst heel groot, totaal absurd, zodat niemand het serieus zal nemen en daarna heel klein en op de achtergrond. Zoek daarin de middenweg.’
Plezier
De auteurs sluiten af met een belangrijk advies: speel en maak plezier. Niemand houdt het vol om vanuit verdriet en boosheid te leven. Actievoeren gaat met vallen en opstaan, met steeds weer evalueren wat wel en niet werkt en daarvan leren. Het vraagt om een lange adem, dus zorg dat het ook leuk is wat je doet. Een mooie afsluiting van een boek waar activisten veel aan kunnen hebben om hun acties efficiënter te maken.