Jonatan Faber heeft wat op zijn lever en neemt plaats op de zeepkist.
Zaterdag is het weer zo ver. Heel Nijmegen (en de rest van Nederland) kleurt oranje om de verjaardag van onze grote leider te vieren. ‘Havana aan de Waal’ laat haar ware kleur zien, en die blijkt oranje te zijn. Ondanks haar linkse imago en de anti-monarchistische graffiti die overal in de stad te zien is blijkt Nijmegen niet onder te doen wat betreft het vieren van ons meest aftandse instituut. Jammer is dat. Want Koningsdag laat de lelijkste kant van Nederland zien.
Nooit voel ik me zozeer een onderdaan als wanneer ik over de Koningsdagmarkt loop. Het doet denken aan de vieringen ter ere van de Russische tsaar in de negentiende en begin twintigste eeuw. In 1913 vierde het Romanov-regime zijn driehonderdste verjaardag. In het hele Russische rijk werd het uitbundig (en verplicht) gevierd door zowel de elite als de armen. Overal werden er feesten georganiseerd. Monarchistische postmedewerkers weigerden uit respect voor de tsaar om postzegels met zijn kop erop te likken. De tsaar werd op een overvol Rode Plein in Moskou met luid gejuich ontvangen. Nicolaas II voelde zich nog nooit zo gesteund door zijn volk. Vijf jaar later vonden tsaar Nicolaas, zijn familie en het tsaristische regime hun einde in een vochtige kelder in Jekaterinenburg.
Koopje
Ook in Nederland wordt de verjaardag van de monarch als middel ingezet om de (onverkozen) positie van de kroon te rechtvaardigen. Om de populariteit van de koning te tonen (en te bewijzen) wordt de Nederlander de straat op gelokt met bier, gezelligheid, en tweedehandsrotzooi. Het is uiterst toepasselijk dat onze meest nationalistische feestdag onlosmakelijk verbonden is met de kans op een koopje. De koning in zijn barmhartigheid geeft zijn volk toestemming om zijn oude meuk op straat te verkopen. De Nederlander grijpt die kans met beide handen aan om een paar extra tientjes te verdienen, of om een achtjarige zijn zeldzame Pokémonkaarten af te troggelen. Voor wie zijn ogen openhoudt valt er een aardig zakcentje te verdienen aan je landgenoten op Koningsdag. Gierigheid lijkt het overheersende motief te zijn, en niet alleen op de vrijmarkt. Opvallend is dat Koningsdag dit jaar niet op 27 april wordt gevierd. De koning is dan immers jarig. Om niet de heilige zondag aan te tasten wordt de feestdag naar zaterdag verplaatst. De grote vraag is natuurlijk waarom het niet naar maandag kon. Het is immers een feestdag. Dan horen mensen meer vrij te hebben. Dat zou volgens werkgevers echter te gortig zijn. We mogen dit jaar ook al (zoals maar eens in de vijf jaar) onze vrijheid vieren op 5 mei. We leven in een vrij land, maar er moet nog wel gewerkt worden!
Republiek
Waar anders wordt het individuele staatshoofd geëerd met een eigen feestdag? Een land als Noord-Korea komt in gedachten. Eén persoon wordt op het schild gehesen als de representant van het hele land. Door de koning te vieren, vieren we Nederland. Voor kritiek op de koning als persoon of andere anti-monarchiegedachten is er geen plek. Dan ben je tegen Nederland, en dus tegen ons allemaal. Op Koningsdag kan een republikein geen patriot zijn. Ik hoor u al denken: ‘We leven niet in een land als Noord-Korea. Er zijn genoeg andere landen waar er een feestdag is voor een staatshoofd. Kijk maar naar Scandinavië.’ Daar heeft u gelijk in. Landen als Denemarken, Zweden en Noorwegen hebben echter het excuus dat ze van oorsprong altijd al koninkrijken zijn geweest. Dat zij vasthouden aan een verouderd instituut als de monarchie valt nog te begrijpen. Nederland is gesticht als republiek. Het Oranjeregime is pas met de val van Napoleon in het zadel geholpen. Het is dus alles behalve traditioneel.
Straatfeest
Hoe mooi zou het zijn als we Nederland niet zouden vieren door één man boven onszelf te verheffen, maar door de nadruk te leggen op hoe wij met ons allen ons land mooi maken? Nederland is van ons allemaal en niet alleen van Willem-Alexander. De mensen die hard werken om ons kleine kikkerlandje draaiende te houden verdienen veel meer een feestdag dan onze koning. De lente blijft natuurlijk een mooie tijd voor een straatfeest. Wat mij betreft kunnen we de vrijmarkt zelfs in stand houden. We zouden bijvoorbeeld de feestdag vier dagen kunnen verzetten. Dan kunnen we er een soort ‘dag voor werkende mensen’ of ‘dag van de arbeid’ van maken. Het is maar een idee. Ik sta open voor suggesties.