In de samenleving gaat veel mis rondom mensen met een handicap: denk aan kapotte liften of discriminatie op de arbeidsmarkt. Het boek Handicap, een bevrijding van Anaïs van Ertvelde geeft inzicht in het waarom en hoe en maakt strijdvaardig.
„Ik help je wel!” of „Wat knap dat jij dat eind kan lopen” op een toon alsof ik vier jaar oud ben. Ongevraagde hulp, ongepaste opmerkingen, starende mensen en kinderen die mij nadoen. Het zijn voorbeelden waar ik als gehandicapte mee te maken krijg. Alleen omdat ik door de spierziekte Arthrogryposis multiplex congenita (AMC) mijn armen en benen niet ver kan buigen en wat anders loop. Ik zie in de samenleving zóveel misgaan rondom mensen met een handicap: denk aan drempels, kapotte liften, aparte scholen en discriminatie op de arbeidsmarkt.
Maar waarom is dat zo? Het boek Handicap, een bevrijding van Anaïs van Ertvelde helpt mij aan antwoorden. Het geeft me ook de drang om iets te doen, zoals de Nijmeegse handicapactivist Jan Troost (1958-2023), die een ereplaats krijgt in het boek. In 1972 bezette hij samen met tweehonderd anderen het ontoegankelijke cultureel centrum de Lindenberg. Dat gehandicapten ook aan cultuur doen, dat ging er toen nog niet in. Deze bezetting was onderdeel van een bredere beweging in Nederland om niet de beperking zelf als het probleem te zien, maar de omgeving.
Onzichtbaar
Ik krijg weleens de vraag waarom de samenleving volgens mij zo ontoegankelijk is. Ik antwoord dan dat dit komt doordat ‘we’ onzichtbaar gehouden worden. We zijn geen vanzelfsprekend onderdeel van de samenleving. Niet in het onderwijs, niet op het werk, niet op straat en niet in de media. Een vriendin van Van Ertvelde merkt op: „Wanneer je door Brussel wandelt en je niet voortdurend – en ik bedoel dus echt voortdurend, want met zovelen zijn we – gehandicapten ziet, loer je recht in de muil van honderden jaren segregatie.”
Zelf ben ik, net als Van Ertvelde die een korte arm heeft, wél naar reguliere scholen gegaan. Het beste wat je kan doen als gehandicapte is leven alsof je niet gehandicapt bent. „Die tactiek is niet alleen een verdediging tegen discriminatie, maar ook tegen segregatie. Want wat zou er gebeurd zijn als ik die fantasie van perfect functioneren niet had kunnen hooghouden? Ik zou verbannen zijn uit de wereld”, schrijft Van Ertvelde.
Leidraad
Terwijl handicap zoveel positiefs brengt. Handicap kan bijvoorbeeld een leidraad zijn om de samenleving in te richten. Zoals Van Ertvelde het krachtig verwoordt: „De huidige parameters hebben mens en aarde uitgeput zonder weerga. Het ideaal van het perfect functioneren laat niets of niemand volledig bestaan.” Met handicap als uitgangspunt, kun je de wereld voor iedereen mooier maken. Laten we daarmee starten. Nijmegen, in de geest van Jan Troost, voorop?