“Warmtetransitie? Nee hoor,” zegt mijn moeder van 79, “er kwam iemand van de gemeente iets doen met het fornuis en toen was het gepiept”. Als meisje maakte mijn moeder de overstap van stadsgas naar aardgas mee. De gemeente deed dat voor alle huishoudens in ruim een jaar. Een jaar! Zeventig jaar later zijn gemeenten bezig om aardgas uit te faseren. Even rekenen, daar zijn ze dus eind ’24 mee klaar. Maar niet heus.
Waarom kon dat vroeger zo snel? Wat kunnen gemeenten leren van het verleden?
Vroeger was de aanleiding het jubelnieuws dat we aardgas hadden gevonden. In Slochteren spoot het uit de grond. Voorspoed! Anno nu is de aanleiding klimaatcrisis, biodiversiteitcrisis, Poetin, aardbevingen in Groningen en nog meer miserie. De les: frame de warmtetransitie wat positiever, en persoonlijker. Dat vinden mensen nu eenmaal leuk.
Aardgas was schoner en veiliger dan stadsgas. Het was bovendien goedkoper in gebruik. De gemeente betaalde de overstap. Wat een verschil met nu. De voordelen van verduurzamen zijn pas over generaties merkbaar en een woning verduurzamen kost duizenden euro’s. De realiteit is dat de meeste Nederlanders hun huis pas echt verduurzamen als het direct eigenbelang oplevert. De les: focus op financieel voordeel, beter wooncomfort en een hogere woningwaarde en help met het aanvragen van subsidie en goedkope leningen.
Vroeger hadden we gemeentelijke energiebedrijven. Ja zo kan ik het ook, zo’n warmtetransitie in één jaar, want je gáát erover als gemeente. Nu hebben gemeenten een zogenoemde “regierol”. Het is voor gemeenten een hele zoektocht om die in te vullen. Bovendien had de overheid vroeger een direct financieel belang bij het stimuleren van aardgas. Middelen kwamen massaal beschikbaar. De les: gemeenten moeten samenwerken met veel partijen. Zij doen er goed aan om banden op te bouwen met netbeheerders, energieproducenten en woningcorporaties.
Vertrouwen. Ik stel me voor dat mijn grootouders zo’n brief kregen met: “Uw weledelgestrenge Burgemeester der Gemeente Nieumeghen verkondigt bij dezen dat op den derde donderdag van maart de daartoe gemachtigde ambtsbekleder uwer kookgasfornuis zal komen converteren naar aardgas.” Ver vóór die donderdag poetste mijn oma dan de keuken en werd de rode loper van zolder gehaald. Anno 2023 is het vertrouwen in de overheid een tikkeltje minder. De les: raak niet ontmoedigd als mensen de goede intenties van de gemeente beantwoorden met wantrouwen en boosheid.
Kortom, inwoners staan niet te trappelen om hun woning aardgasvrij te maken. Gemeenten moeten het initiatief blijven nemen en zich voorbereiden op een lange adem. En op enig moment vóór 2050 draaien wij de aardgaskraan dicht.