Ouderen moeten langer thuis blijven wonen, bepaalde het tweede kabinet-Rutte. Bejaardentehuizen gingen dicht en mensen kregen hulp aan huis. In Nijmegen zijn vijf bejaardentehuizen gesloten. Maar voor hulp aan huis kreeg de gemeente nauwelijks budget. Ouderen raakten geïsoleerd en hun gezondheid verslechterde. Ouderen klagen erover dat ‘ons niets is gevraagd’.
Zestigers en zeventigers willen zelfstandig blijven maar met steun op termijn. Ze zijn vaak actief, fietsen, wandelen, passen op kleinkinderen en doen vrijwilligerswerk. Ze redden het wel. Maar dan valt de partner weg, de vrienden worden minder mobiel. Er komen kwaaltjes, een val met de fiets, de nieuwe telefoon wordt niet meer begrepen. Het huis is leeg, te groot, en de afhankelijkheid om te vragen wordt vernederend. Bij de ouderen boven de vijfenzeventig heeft 36 procent een of meer beperkingen. Slechts 64 procent ervaart dan nog de gezondheid als goed. Van de vijfentachtigplussers voelt twee derde zich eenzaam, aldus cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek en het RIVM. Van Dorp: „Je moet op tijd kunnen verhuizen naar een veilige en sociale omgeving. De geruststelling dat je oud mag worden en dan nog een leven hebt is weggevallen. Wat overblijft is het schrikbeeld van het verpleeghuis. We zijn in de steek gelaten.”
Slechte voeding is bij veel alleenstaanden een probleem. Ondervoeding loopt op van ongeveer 3 procent bij ouderen van 65 tot 69 jaar naar 15 tot 20 procent bij personen van 75 jaar en ouder, blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit. Bij ouderen die thuiszorg ontvangen is zelfs ongeveer één op de drie ondervoed. Er zijn fysieke oorzaken, slecht kauwen, geen boodschappen kunnen doen, medicijnen, maar ook vaak ‘verlies van interesse in het leven’ en ‘eenzaamheid’. Net als in de rest van Nederland brak de gemeente Nijmegen bestaande woonvormen voor ouderen af. De zorginstellingen werden geprivatiseerd, de kwaliteit wisselde, en de bureaucratie nam toe. Mantelzorg moest het opvangen. PvdA-staatssecretaris Jetta Klijnsma kwam met een extra maatregel: woonruimte delen met een bevriende leeftijdgenoot of een dochter die een oogje in het zeil wil houden betekent verlies van een deel van de AOW.
Woningnood
Coby de Haan (76) heeft een betaalbaar huurhuis met een tuin. „Ja, ik ben eenzaam. En natuurlijk woon ik te groot”, zegt ze, „maar wat moet ik dan? Ik kan een duur flatje krijgen in een achterafwijk. Dat kan ik niet eens betalen. En dan nog is er niets opgelost, ik heb er geen contacten, geen steun en kan niet doorstromen naar zorg als het nodig is.”
„De bouw van bejaardentehuizen en bejaardenwoningen was een van de manieren om de woningnood van na de Tweede Wereldoorlog te bestrijden”, zegt een tekst van de Bond van Bejaardentehuizen, opgeslagen in het gemeentearchief. „De ouderen kregen een bescheiden, maar verzorgd onderdak. In de woning die ze achterlieten, kon een jong gezin wonen. Een ander motief was de beginnende vergrijzing. Wonen gold in Nederland als fundament van de ouderenzorg.”
De sluiting van tehuizen heeft grote gevolgen gehad. De zorg is verschraald en de mantelzorgers zijn overbelast. Zeventigers zorgen soms nog voor negentigjarige ouders. Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau verlenen 5,5 miljoen mensen mantelzorg, 16 procent helpt langdurig en intensief, 9 procent voelt zich ernstig overbelast. Ook de druk op huisartsen is hoog. De rijksoverheid zet ondertussen in op het verder digitaliseren en uitkleden van de ouderenzorg: ‘Zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan’, wordt de nieuwe norm. De praktijk is: ook als het niet kan.
Groepswonen
Aanvankelijk gaf de gemeente subsidies voor betaalbaar groepswonen voor ouderen. Een voorbeeld is Non Solus, een flatgebouw met dertig woningen en een gezamenlijke ruimte met terras, vlak bij winkels en station Dukenburg. Het beheer loopt via de woningbouwvereniging en een bewonersvereniging. Ook het Oud Burgeren Gasthuis (OBG) is een goede vervanger, 205 zelfstandige woningen met veel centrale voorzieningen en activiteiten. Het OBG heeft een eigen thuiszorgteam bij wie je planbare zorg kunt regelen.
Inmiddels zijn er geen subsidies meer. De gemeente staat positief tegenover groepswonen maar neemt geen initiatieven. Wel zijn er burgerinitiatieven, meestal voor alle leeftijden. Daar is voor ouderen beperkt plaats. Bij gezamenlijk bouwen in eigen beheer lopen de deelnemers tegen hoge kosten en ingewikkelde bureaucratie aan. Zij proberen via een platform invloed uit te oefenen op de gemeente met het doel de steun te verbeteren. Er is momenteel geen gemeentebeleid dat sociale en veilige woonvormen voor ouderen kan garanderen.